Binnen de monumentenzorg in Nederland wordt onderscheid gemaakt tussen rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten. In het kader hiervan is – op gemeentelijk niveau – iedere gemeente verplicht hiertoe een verordening op te stellen. Doorgaans draagt deze de titel ‘Erfgoedverordening’ of ‘Monumentenverordening’. Op grond van een dergelijke verordening kan de gemeente – binnen de kaders van de wet en de jurisprudentie – een object aanwijzen als monument. Wat betekent dit voor u? En, wat zijn uw rechten en mogelijkheden bij een dergelijke aanwijzing?
Aanwijzing door de gemeente
Een gemeente is vrij in hetgeen zij regelt in een monumentenverordening. In de meest voorkomende vormen van monumentenverordeningen is de bevoegdheid van de Burgemeester en Wethouders opgenomen om een object als monument aan te wijzen. Gelet op de daarbij gegeven begripsomschrijving van monument, gaat het bij een dergelijke aanwijzing doorgaans over de ‘schoonheid’, ‘cultuurhistorische waarde’, ‘architectuurhistorische waarde’, ‘stedenbouwkundige waarde’ of ‘wetenschappelijk betekenis’ van het object. Wat veel voorkomt is dat een gemeente oude boerderijen als monument aanwijst, bijvoorbeeld vanwege de architectuur van de gevels en de ligging, die doet herinneren aan het agrarisch verleden. Een aanwijzing als monument geeft een gemeente de mogelijkheid te voorkomen dat dergelijke waarde verloren gaat bij verbouwing of sloop.
Een monumentenverordening regelt hoe een aanwijzing kenbaar wordt gemaakt. Iedere gemeente is gehouden een erfgoed- of monumentencommissie op te richten, die wordt gehoord over een aanwijzing.
Gevolgen van een aanwijzing als monument
Een monumentenverordening regelt dat voor activiteiten zoals verbouwing, verplaatsing of sloop van een gemeentelijk monument, een omgevingsvergunning van de gemeente is vereist. Daarnaast bevat een monumentenverordening doorgaans een verbod om zonder vergunning een monument zodanig te gebruiken, te herstellen of te behandelen dat de monumentale waarde verloren kan gaan.
Los van de beperkingen die een monumentenverordening aan de eigenaar van een monument oplegt, ziet de eigenaar zich vaak geconfronteerd met hoge(re) kosten. De oorzaak hiervan kan zijn dat de gemeente bepaalde voorwaarden stelt, wat doorgaans resulteert in de inschakeling van experts, wat vervolgens extra kosten meebrengt. In bepaalde gevallen bestaat een regeling voor de aanspraak op subsidie of schadevergoeding. Een monumentenverordening kan hiervoor een regeling bevatten.
Wat kunt u doen als uw object wordt aangewezen als monument?
De aanwijzing als monument is een besluit, in de zin van de Algemene wet bestuursrecht. In de meeste gevallen maakt de gemeente eerst het voornemen tot de aanwijzing aan u kenbaar, vóórdat het object daadwerkelijk als monument wordt aangewezen. Opkomen tegen het voornemen of de aanwijzing, moet binnen een strikte termijn van zes weken na de dagtekening daarvan gebeuren. Uiteindelijk staat de weg naar de bestuursrechter open.
Overigens is in veel monumentenverordeningen opgenomen, dat het object al vanaf de bekendmaking van (het voornemen van) de aanwijzing wordt beschermd alsware een monument. Uiteraard vervalt de bescherming indien de eigenaar de aanwijzing met succes aanvecht.
Is uw gemeente voornemens uw object als monument aan te wijzen en bent u het daar niet mee eens? Neemt u dan vrijblijvend contact met ons op via 071 – 581 5320 om te bespreken wat uw mogelijkheden zijn.